Fazla Çalışma alacağı İşçilik Alacakları içinde bedel olarak en büyük alacak miktarını oluşturabilen bir haktır. Aşağıda vereceğimiz örnekte olduğu gibi bazı durumlarda kıdem tazminatının iki katını aşan bir alacak miktarı söz konusu olabilmektedir.
İşverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumlulukları İş Kanunun ilgili maddelerinde düzenlenmiştir.
Yazı konumuz fazla çalışma (fazla mesai) olduğuna göre öncelikle İş Kanuna göre normal çalışma süresinin ne kadar olduğunu belirtmemiz gerekir. 4857 sayılı İş Kanunun 63. maddesine göre çalışma süresi genel bakımdan haftada en çok kırk beş saattir. Bu süre haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanmaktadır.Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz.Buna denkleştirme süresi denmektedir. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir.
Yukarıda yapılan izahtan da anlaşılacağı ve İş Kanunun 41.maddesindeki düzenlemeye göre fazla çalışma (fazla mesai), Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir.Ancak kanuna göre fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamaz ve gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
Fazla çalışma (fazla mesai) yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
Yine işçilerin gece çalışmaları günde yedibuçuk saati geçemez (İş Kanunu, md. 69/3). Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da Yargıtaya göre günde yedibuçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenecektir.(Yargıtay 9.HD. 23.6.2009 gün 2007/40862 E, 2009/17766 K).
Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesine göre, günde yedibuçuk saat çalışılması gereken işlerde çalışan işçinin, yedibuçuk saati aşan çalışma süreleri ile yedibuçuk saatten az çalışılması gereken işler bakımından Yönetmeliğin 5 inci maddesinde sözü edilen günlük çalışma sürelerini aşan çalışmalar, doğrudan fazla çalışma niteliğindedir. Sözü edilen çalışmalarda haftalık kırkbeş saat olan yasal sürenin aşılmamış olmasının önemi yoktur.
Fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamayacağı şeklindeki kanun hükmüne rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği açıktır. Yasadaki sınırlama işçiyi korumaya yöneliktir
Yukarıdaki işçiyi korumaya yönelik kurallara rağmen fazla çalışma yapan işçilere fazla çalışma ücretleri ya yeteri kadar ödenmemekte veya hiç ödenmemektedir. Gerektiği şekilde ödenmeyen fazla çalışma ücretlerinin ödendiğini gösteren bordroları işçilerin imzalamaması veya daha fazla mesai alacağı olduğunu belirterek imzalaması gerekmektedir.
Fazla Mesai (fazla çalışma) ücretinin miktarı bakımından bir fikir vermesi için bir örnek ile konuyu açıklayalım: Bir işçinin son aylık net ücretinin 1150TL(binyüzelli) olduğunu ve bu işçinin sekiz yıldır çalıştığı işyerinde haftada 18 saat fazla çalışma yaparak çalıştığını kabul ettiğimizde, bu işçinin bulunacak brüt fazla mesai alacağı 40000TL(kırkbin) yi bulacaktır. Bu işçinin brüt kıdem tazminatı alacağının 15000TL’nı(onbeşbin) geçemeyeceği düşünülürse fazla mesai alacağı işçiler için çok önemlidir. Hak ettiği fazla çalışma ücretini vermeye yanaşmayan işverene karşı ise işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek dava açabilir, icra takibi yapabilir. Bu durumda işçi alacakları iş mahkemesinde dava açılarak tahsil edilecektir.
İşçilik alacaklarının hesaplanması ve tahsilatı uzmanlık gerektiren bir konu olduğundan yukarıdaki rakamların bulunuş hesaplamaları veya size ait hesaplamaların yapılması için danışmanlık hizmetimizden GSM veya BÜRO telefonlarımızı arayarak yararlanabilirsiniz.